TRICHOTILLOMANIE

Trichotillomanie – als het trekken aan haar een dwang wordt

In de moderne trichologie en psychologie wordt steeds meer aandacht besteed aan aandoeningen die zich uiten in dwangmatig gedrag. Eén van deze stoornissen is trichotillomanie – een complexe aandoening waarbij iemand herhaaldelijk en dwangmatig haren uit het lichaam trekt. Hoewel dit gedrag eeuwen geleden al werd beschreven in literaire en religieuze teksten, werd de aandoening pas in 1889 klinisch erkend door de Franse dermatoloog François Hallopeau.

Wat is trichotillomanie?

Trichotillomanie is een psychische aandoening die behoort tot de categorie van obsessieve-compulsieve en verwante stoornissen. De kern ervan is de onweerstaanbare drang om eigen haren uit te trekken, meestal van het hoofd, maar soms ook van wenkbrauwen, wimpers of andere lichaamsdelen.

Het gedrag kan tijdelijk verlichting of een gevoel van ontspanning geven, maar wordt al snel opgevolgd door spijt, schaamte of de hernieuwde drang om het te herhalen.

In sommige gevallen is trichotillomanie gekoppeld aan:

• Trichofagie: het inslikken of kauwen van uitgetrokken haren, wat kan leiden tot maag- en darmklachten.

• Herhalend gedrag: zoals het spelen met haren, haren tegen het gezicht wrijven of het uittrekken van haren van huisdieren of poppen.

Symptomen en gevolgen

Fysieke symptomen:

• Kale plekken op het hoofd of andere delen van het lichaam

• Huidirritaties of littekens

• In ernstige gevallen: maagklachten door ingeslikte haren (trichobezoar)

Psychosociale symptomen:

• Terugtrekking uit sociale contacten

• Gevoelens van schaamte of frustratie

• Slechte concentratie, slaapproblemen, angstgevoelens

Trichotillomanie kan leiden tot aanzienlijke psychische belasting. De aandoening heeft ook impact op de kwaliteit van leven, zelfbeeld en sociale participatie van de patiënt.

Wanneer begint het?

Trichotillomanie ontwikkelt zich vaak in de prepuberale fase, doorgaans tussen 11 en 13 jaar. Het kan echter op elke leeftijd ontstaan. De aandoening komt zowel bij kinderen als volwassenen voor, maar kent een iets hogere prevalentie bij vrouwen.

Hoe wordt trichotillomanie geclassificeerd?

Er is onder specialisten nog discussie over de precieze classificatie van trichotillomanie. Meest gangbaar is de indeling als een body-focused repetitive behavior (BFRB) – herhaald, impulsief gedrag gericht op het eigen lichaam. Er zijn echter ook raakvlakken met:

• Obsessief-compulsieve stoornissen (OCS)

• Stoornissen in de impulsbeheersing (zoals kleptomanie)

• Psychotrauma en verlatingsangst

Sommige onderzoeken suggereren genetische factoren, hormonale invloeden of associaties met stoornissen zoals het syndroom van Gilles de la Tourette.

Wat zijn mogelijke oorzaken?

Er bestaat geen eenduidige oorzaak, maar bekende risicofactoren zijn onder andere:

• Chronische stress of emotionele overbelasting

• Traumatische ervaringen (zoals seksueel misbruik of scheiding van een ouder)

• Verhoogde gevoeligheid voor sensorische prikkels

• Veranderingen in hersenchemie (zoals serotonineniveaus)

• Genetische aanleg

De stoornis wordt soms omschreven als een manier van zelfregulatie of een ‘ongecontroleerde techniek van ontspanning’.

Behandeling van trichotillomanie

Effectieve behandeling vereist doorgaans een multidisciplinaire aanpak, waaronder:

• Cognitieve gedragstherapie (CGT): met name Habit Reversal Training (HRT) heeft bewezen effect.

• Farmacotherapie: zoals antidepressiva (bijvoorbeeld SSRI’s), indien nodig.

• Trichologische ondersteuning: begeleiding bij haargroeiherstel en huidverzorging

• Ouder- of gezinsbegeleiding: bij kinderen of adolescenten

Ook het herstellen van beschadigde haarfollikels is onderdeel van het behandelproces. Als deze niet permanent zijn aangetast, is spontane haargroei mogelijk. Anders kunnen trichologische haargroeitherapieën en serums ondersteunend worden ingezet.

Hoe vaak komt trichotillomanie voor?

Trichotillomanie treft naar schatting 2 tot 3% van de bevolking, al wordt vermoed dat dit cijfer hoger ligt vanwege onderrapportage door schaamte of onwetendheid.

Samenvattend

Trichotillomanie is een veelvoorkomende, maar vaak onderschatte aandoening die vraagt om zorgvuldige diagnose en een individuele, empathische benadering. Door tijdige interventie – zowel psychologisch als trichologisch – kunnen veel patiënten herstellen en het natuurlijke evenwicht hervinden. Ondersteuning vanuit de omgeving en open communicatie vormen een belangrijke pijler in het herstelproces.

Heeft u of iemand in uw omgeving te maken met dwangmatig haaruittrekken? Neem contact op met een tricholoog of psycholoog voor deskundige hulp en begeleiding.